Procedura postępowania z dzieckiem chorym na cukrzycę

XII. Procedura postępowania z dzieckiem chorym na cukrzycę.

Postępowanie w przypadku, gdy do Szkoły Podstawowej uczęszcza dziecko przewlekle chore.
Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (tj. Dz. U. z 2006 r. Nr 97 poz. 674 ze zm.),
• Art.5 ust.7 pkt 1 oraz art.1 ust.1 pkt 10 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r.nr 256, poz. 2572, z póz. zm. ),
• Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2008 r. Nr 234 poz. 1570 ze zm.),
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r. Nr 6 poz. 69 ze zm.),
• Stanowisko Ministra Zdrowia w sprawie możliwości podawania leków dzieciom przez nauczycieli w szkole i w przedszkolu z dnia 4 maja 2010r.,
• ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej, finansowanych ze środków publicznych Dz. U. z 2015 r., poz. 581, z późn. zm. oraz aktami wykonawczymi ministra zdrowia do tej ustawy.

W przypadku zdiagnozowanej i leczonej choroby przewlekłej u dziecka niezbędne jest przedstawienie przez rodziców dziecka zaświadczenia lekarskiego zawierającego następujące dane:

• rozpoznanie choroby przewlekłej,
• opinię na temat możliwości uczęszczania dziecka szkoły masowej,
• informacje dla wychowawcy szkoły, dotyczące postępowania z dzieckiemi konieczności realizacji wskazanych stałych zaleceń w czasie pobytu dziecka w placówce,
• informacje dotyczące rodzaju koniecznych działań w razie wystąpienia nasilenia objawówchoroby,
• ewentualne ograniczenia i zalecenia dotyczące udziału dziecka w zajęciach.

Zaświadczenie lekarskie winno być opatrzone pieczątką imienną lekarza sprawującego opiekę nad dzieckiem oraz pieczątką placówki/przychodni, w której dany lekarz pracuje.
Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027z póz. zm.) zaświadczenie takie przysługuje nieodpłatnie i jest wydawane na żądanie rodziców dziecka.

Przed przyjęciem dziecka do placówki oświatowej jego rodzice winni przekazać dyrektorowi placówki niezbędne informacje dotyczące opieki nad dzieckiem, w szczególności:

• ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu dziecka,
• ewentualne ograniczenia dietetyczne.

W sytuacji, kiedy w czasie pobytu w placówce dziecko będzie wymagało podania leku, bądź zastosowania innych koniecznych działań – niezbędne jest pisemne upoważnienie rodziców dziecka dla dyrektora placówki do podejmowania wymienionych powyżej działań, a także uzyskanie pisemnego zobowiązania dyrektora placówki oraz osoby, która będzie realizowała te zadania, do ich podjęcia.

hipoglikemią nazywamy stężenie glukozy we krwi poniżej 70 mg/dl

Niedocukrzenie oznacza, że organizm ma za mało glukozy we krwi, stan ten może bezpośrednio wpłynąć na prace ośrodkowego układu nerwowego, który nieustannie czerpie glukozę z krwi. Niedocukrzenie najczęściej wynika z podania zbyt dużej dawki insuliny albo z wysiłku fizycznego zdarza się u każdego chorego na cukrzycę leczonego insuliną

Najczęściej występujące typowe objawy niedocukrzenia to:

• niepokój
• słabość
• drżenie rąk
• bladość i nadmierne pocenie się
• objawy splątania
• chwilowe zaburzenia pamięci i koncentracji
• trudności w wysławianiu się
• brak koncentracji ruchowej
• gwałtowna zmiana nastroju
• silne uczucie głodu
• ból głowy
• ból nóg
• ból brzucha

postępowanie

W przypadku wystąpienia powyższych objawów lub kilku z nich, należy oznaczyć stężenie cukru we krwi i jeżeli wartość jest poniżej 70 mg/dl, należy podać osłodzony płyn lub cukier, najczęściej wystarczą dwie kostki/łyżeczki cukru lub pół szklanki soku. W przypadku utrzymywana się objawów ponad 20 minut, wskazane jest ponowne wykonanie pomiaru glikemii i ponowne docukrzenie. Jeśli wartość jest powyżej 70mg/dl, a występują objawy, również należy podać glukozę.

Przecukrzenie – hiperglikemia

hiperglikemią nazywamy stan podwyższonego stężenia glukozy we krwi powyżej 180 mg/dl

Najczęściej wynika z podania zbyt małej dawki insuliny lub pominięcia zastrzyku insuliny przy posiłku.

Stan hiperglikemii utrzymujący się ponad dwie godziny przyczyni się do wystąpienia objawów:

• wzmożonego pragnienia
• wielomoczu (konieczności wyjścia do ubikacji w czasie zajęć)
• bólu głowy
• złego samopoczucia
• rozdrażnienia
• bólu brzucha, nudności i wymiotów
• ból nóg

Powtarzające się i długotrwałe przecukrzenia, trwające nawet kilka dni i tygodni, przyczyniają się dodatkowo do:

• osłabienia ogólnej kondycji dziecka
• apatii
• mniejszej aktywności fizycznej
• chudnięcia

postępowanie:

W przypadku wystąpienia któregoś z powyższych objawów należy skontrolować stężenie cukru we krwi. Jeśli glikemia jest powyżej 180 mg/dl wskazane może być podanie dodatkowej dawki insuliny, którą nazywamy korektą oraz wody nie w dużych ilościach, po trochu. Korektę możemy podać do posiłku, ponieważ insulina działa przez 3 godziny (nie podajemy częściej niż co 2,5 godziny). Posiłki są co 3 godziny. Każde dziecko powinno wiedzieć ile jednostek musi podać w zależności od stężenia glukozy we krwi. Jeśli nie wie decyzje podejmuje rodzic jaką dawkę insuliny należy podać i czy należy podać korektę. W przypadku małych dzieci informacja ta powinna być wpisana w dzienniczku samokontroli, czyli zeszycie, w którym notowane są wartości glikemii Dziecko leczone pompą insulinową programuje bolus z insuliny, a pompa podaje tę dodatkową dawkę; dzieci leczone penem muszą wykonać dodatkowy zastrzyk z insuliny.

Stany nagłe, zagrażające życiu

Cukrzyca należy do chorób, w których mogą wystąpić powikłania ostre. Należą do nich ciężka hipoglikemia (ciężkie niedocukrzenie) i kwasica ketonowa, której konsekwencją może być śpiączka cukrzycowa. Są to powikłania, które zawsze wymagają interwencji i pomocy medycznej. W przypadku ich wystąpienia należy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe.

ciężka hipoglikemia

jest powikłaniem polekowym, w którym zbyt niski poziom cukru we krwi powoduje utratę przytomności i zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Taka sytuacja pojawia się gdy dziecko z cukrzycą rzadko wykonuje pomiary stężenia cukru we krwi, jednocześnie podając bardzo duże dawki insuliny oraz bardzo długotrwały wysiłek fizyczny, przy jednoczesnym nie spożywaniu żadnych pokarmów. Mimo, że występuje nagle, przeważnie poprzedzona jest objawami: drżenia rąk, uczucia słabości, bladości, itp. Szybka reakcja na niedocukrzenie zapobiega utracie przytomności, wystarczy podać słodki płyn lub cukier, aby nie doprowadzić do zaburzeń świadomości. Jeżeli dojdzie do utraty przytomności, należy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe. Zalecane jest, aby pielęgniarka szkolna wykonała zastrzyk z glukagonu, jeśli jej nie ma wykonuje nauczyciel opiekujący się dzieckiem. Jest to lek, który podnosi stężenie cukru we krwi.

Instrukcja obsługi zastrzyku z glukagonem:

1. Otworzyć „pomarańczowe pudełeczko”. Wyjąć strzykawkę i ampułkę z proszkiem.
2. Zdjąć osłonkę z igły, a igłę włożyć do ampułki z białym proszkiem i wlać do niego ciecz znajdującą się w strzykawce.
3. Ampułkę wymieszać i wstrząsając.
4. Wstrząśniętą zmieszaną ciecz pobrać z powrotem do strzykawki.
5. Zrobić zastrzyk – bez znaczenia jest, czy wykonany on zostanie podskórnie, domięśniowo czy dożylnie. W każdym miejscu zadziała tak samo.

kwasica ketonowa

jest to stan, który rozwija się w ciągu kilkunastu godzin, ze stopniowo narastającymi objawami. Podstawową przyczyną jest brak insuliny, najczęściej z powodu pominięcia zastrzyku z insuliny lub niezauważonych usterek technicznych pompy. Stan ten zawsze poprzedzony jest stanem przecukrzenia (glikemia powyżej 250mg/dl) trwającym co najmniej 6-10 godzin oraz bólami brzucha, nudnościami i wymiotami. Szybka reakcja jest ważna, ponieważ konsekwencją kwasicy ketonowej może być śpiączka. W przypadku wystąpienia wymiotów i glikemii powyżej 250mg/dl należy wezwać pogotowie ratunkowe i powiadomić rodziców

Zajęcia sportowe

Uprawianie sportów jest jedną z ważniejszych czynności powszechnie zalecanych osobom chorującym na cukrzycę. Wysiłek fizyczny wspomaga działanie insuliny, sprzyja obniżaniu się nadmiernie podwyższonego stężenia cukru we krwi. Znacznie poprawia ogólną kondycję chorego dziecka, daje poczucie bycia sprawnym mimo choroby. Nawet wśród polskich Olimpijczyków są osoby chorujące na cukrzycę.

Uprawianie sportów wymaga jednak przestrzegania określonych zasad postępowania, które mają zapewnić bezpieczeństwo.

• Kontrola glikemii przed i po zajęciach.
• Dodatkowa kontrola, jeżeli występują objawy niedocukrzenia.
• Wskazane jest spożycie dodatkowej porcji jedzenia, najlepiej np.: jabłka, połowy banana, kilku winogron. Nie powinien to być obfity i ciężki posiłek jak kanapki z wędliną czy żółtym serem.

U dzieci z cukrzycą zwolnienia powinny być wydawane przez lekarza w wyjątkowych sytuacjach i na określony czas. Z powodu choroby dziecko może mieć mniejszą wydolność fizyczną. Dlatego też należy, w porozumieniu z lekarzem i z rodzicami, ustalić jakich ćwiczeń dziecko nie może wykonywać, lub powinno je wykonywać we własnym rytmie. Dobrym rozwiązaniem jest pozwolenie dziecku na wykonywanie bardziej intensywnych ćwiczeń i wysiłków fizycznych, ale bez oceniania uzyskiwanych wyników. Pompa insulinowa może być odłączona na okres 1-2 godzin, nie dłużej niż na 2 godziny. Jeżeli zajęcia trwają dłużej, wskazana jest przerwa na niewielki posiłek i podanie insuliny (penem lub pompą), a potem pompa insulinowa może być ponownie odłączona. Odłączanie pompy insulinowej nie jest bezwzględnie konieczne, są dzieci, które wolą ćwiczyć z pompą, muszą jednak zmniejszyć dawkę insuliny na czas trwania ćwiczeń. Dzieci powinny wiedzieć o ile zmniejszyć dawkę insuliny i jaką funkcję pompy zastosować (czasowa zmiana bazy). Informacja taka powinna być wpisana do dzienniczka samokontroli przez lekarza.

Odrębnym problemem są ćwiczenia wymagające dużego wysiłku fizycznego. Z powodu choroby może wystąpić mniejsza wydolność fizyczna, dlatego też warto ustalić z rodzicami jakich ćwiczeń dziecko nie może wykonywać, lub może je podjąć, ale we własnym rytmie.

Kiedy należy przerwać zajęcia sportowe

• W sytuacji niedocukrzenia,
• W sytuacji znacznie podwyższonego cukru we krwi (powyżej 300 mg/dl),
• Gdy występują bóle brzucha, nudności, wymioty, ból nóg, ból głowy.

Procedura postępowania z dzieckiem przewlekle chorym na cukrzycę typu1

1. 1. Rodzice dzieci z cukrzycą typu 1 dostarczają do szkoły:

• zaświadczenie lekarskie zawierające mi.in.: rozpoznanie choroby przewlekłej, opinię na temat możliwości uczęszczania dziecka do szkoły, informację dla wychowawcy dotyczącą postępowania z dzieckiem i konieczności realizacji wskazanych stałych zaleceń w czasie pobytu dziecka w placówce, informacje dotyczące rodzaju koniecznych działań w razie wystąpienia nasilenia objawów choroby, informacje o ewentualnych ograniczeniach i zalecenia dotyczące udziału dziecka w zajęciach.
• zlecenie lekarskie na podanie leków
• pisemną informację rodzica na temat rodzaju stosowanej insulinoterapii i używanych preparatów insulinowych.
• pisemną informację dotyczącą zaleceń żywieniowych podczas pobytu dziecka w przedszkolu
• informację na temat postępowania w przypadku podjęcia wysiłku fizycznego
• pisemną informację na temat zalecanych wartości glikemii przed posiłkiem, przed i w trakcie wysiłku fizycznego
• nformację dotyczącą dawek korekcyjnych.
• upoważnienie rodziców dziecka dla dyrektora szkoły do podejmowania wymienionych wyżej działań.

2. Rodzice wyposażają dzieci w niezbędny i sprawny sprzęt (pompa insulinowa, glukometr, insulinę, glukagon) oraz udzielają informacji dotyczących funkcjonowania dziecka w przedszkolu.
3. Rodzice udostępniają telefony do natychmiastowego kontaktu, zarówno do siebie jak i do lekarza prowadzącego.
4. Rodzice są zobowiązani do natychmiastowego stawiennictwa w szkole wynikającego ze stanu zdrowotnego dziecka
5. Pielęgniarka szkolna powiadamia dyrektora i rodziców dziecka w przypadku bardzo niskiego poziomu cukru (poniżej 50mg/dl) oraz bardzo wysokiego poziomu cukru( powyżej 300 mg/dl). Pielęgniarka szkolna konsultuje sposoby reagowania na zaburzone poziomy glukozy we krwi. W przypadku nieobecności pielęgniarki powiadamia nauczyciel szkoły. W przypadku braku możliwości udzielenia właściwej i skutecznej pomocy zostaje wezwane pogotowie ratunkowe, powiadomiony zostaje dyrektor szkoły oraz rodzice dziecka.
6. Rodzice podpisują z wychowawcą umowę – załącznik XII/1
7. Wychowawca podpisuję z rodzicem umowę załącznik XII/2
8. W przypadku podania insuliny przez nauczyciela czy też innego leku nauczyciel zobowiązany jest do uzupełnienia rejestru leku załącznik Nr XII/3
9. Nauczyciel wraz dzieckiem zobowiązany jest do prowadzenia zeszytu informacyjnego, w którym odnotowane są poranne i bieżące wskazania poziomu cukru, zaleceń żywieniowych, pór posiłków i inne niezbędne informacje.
10. W momencie podawania sobie insuliny przez dziecko w sali lekcyjnej pozostała część klasy wychodzi na śniadanie na stołówkę z nauczycielem uczącym w sąsiedniej sali lekcyjnej.
11. Po podaniu insuliny i zabezpieczeniu zużytych igieł nauczyciel wraz z dzieckiem dołącza do reszty klasy na stołówce.
12. Rodzic zobowiązany jest do udziału w wycieczkach jako opiekun swojego dziecka.
13. W sytuacji złego samopoczucia dziecka a pielęgniarka jest nieobecna, dziecko zobowiązany jest zgłosić ten fakt nauczycielowi. Nauczyciel jest obecny przy pomiarze cukru przez dziecko. W przypadku za wysokiego lub za niskiego poziomu cukru nauczyciel kontaktuje się z rodzicami i, jeśli zachodzi taka potrzeba, wzywa pogotowie.
14. W przypadku problemów związanych z chorobą przewlekłą, dotyczących niewłaściwego funkcjonowania dziecka w szkole udzielona zostanie pomoc psychologiczno- pedagogiczna zgodnie z Rozporządzeniem MEN.

Zadania szkoły i nauczycieli:

1. Zrozumienie potrzeb dziecka wynikających z choroby oraz pomoc w ich zaspokajaniu.
2. Udział nauczycieli w szkoleniach na temat cukrzycy.
3. Zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa, akceptacji oraz tolerancji, przeciwdziałanie wszelkim formom dyskryminacji.
4. Natychmiastowe udzielenie pomocy w przypadku ciężkiej hipoglikemii.
5. Pozwolenie dziecku na wypicie soku lub spożycie przekąski traktowanej jako dodatkowe węglowodany niezbędne w przypadku wystąpienie hipoglikemii (niedocukrzenia).
6. Zapewnienie dziecku możliwości natychmiastowego zbadania poziomu cukru w sytuacji, gdy zgłasza ono złe samopoczucie.
7. Zapewnienie (w miarę możliwości) odpowiednich warunków do zbadania poziomu cukru i podania insuliny penem.
8. Zapewnienie dziecku odpowiedniego miejsca do przechowywania wszelkich środków i akcesoriów niezbędnych do prowadzenia cukrzycy - sala szkolna, szuflada w biurku zamykana na klucz nauczyciela opiekującego się dzieckiem.
9. Umożliwienie dziecku korzystania z toalety w każdym czasie i w każdej sytuacji.
10. Nawiązanie ścisłej współpracy z rodzicami dziecka. Konieczne jest informowanie rodziców z wyprzedzeniem o wszelkich zmianach w planie pracy szkoły wpływających na zmianę czasu spożywania posiłków, planowanych wyjściach poza szkołę, wycieczkach oraz o zajęciach wymagających zwiększonego wysiłku fizycznego.
11. Umożliwienie kontaktu z personelem medycznym na życzenie dziecka oraz natychmiastowego kontaktu z rodzicem, gdy zachodzi taka potrzeba.
12. Zapewnienie dziecku przynajmniej jednej kompetentnej osoby (zadanie dyrektora szkoły) wspierającej dziecko w sytuacjach związanych ze spożyciem posiłku, na wycieczkach, zajęciach ruchowych oraz w sytuacjach, gdy cukry odbiegają od normy.

Niezbędnik szkolny i miejsce jego przechowywania, czyli co dziecko z cukrzycą zawsze powinno mieć ze sobą w szkole:

1. Pen – „wstrzykiwacz” z insuliną. Miejsce przechowywania-sala lekcyjna (w biurku- szufladzie – nauczyciela, pod czujnym okiem nauczyciela), w której znajduje się dziecko - u nauczyciela opiekującego się dzieckiem. W razie opuszczenia sali szkolnej nauczyciel zabiera ze sobą lub przekazuje innemu opiekunowi metalową skrzyneczkę.
2. Nakłuwacz z zestawem igieł. Miejsce przechowywania-sala szkolna, w której znajduje się dziecko- u nauczyciela opiekującego się dzieckiem ( w biurku- szufladzie – nauczyciela, pod czujnym okiem nauczyciela). W razie opuszczenia sali szkolnej nauczyciel zabiera ze sobą lub przekazuje innemu opiekunowi.
3. Glukometr z zestawem pasków oraz gazików. Miejsce przechowywania-sala szkolna, w której znajduje się dziecko- u nauczyciela opiekującego się dzieckiem ( w biurku - szufladzie - pod czujnym okiem nauczyciela). W razie opuszczenia sali szkolnej nauczyciel zabiera ze sobą lub przekazuje innemu opiekunowi.
4. Plastikowy pojemnik na zużyte igły i paski. Miejsce przechowywania-sala szkolna, w której znajduje się dziecko- u nauczyciela opiekującego się dzieckiem. W razie opuszczenia sali szkolnej nauczyciel zabiera ze sobą i przekazuje innemu opiekunowi.
5. Glukagon-miejsce przechowywania sala szkolna, w której znajduje się dziecko w metalowej skrzynce zamkniętej na klucz(klucz przyklejony pod skrzyneczką). W razie opuszczania szkoły jest zabierany przez nauczyciela opiekującego się dzieckiem, jeśli temperatura na zewnątrz nie przekracza 25°C.
6. Pompę insulinową, jeżeli jest leczone przy pomocy pompy.
7. Drugie śniadanie lub dodatkowe posiłki przeliczone na wymienniki np. przeznaczone na „zabezpieczenie”.
8. Dodatkowe produkty – soczek owocowy, tabletki z glukozą w razie pojawienia się objawów hipoglikemii.
9. Telefon do rodziców.
10. Informację w postaci kartki lub bransoletki na rękę, która informuje, że dziecko choruje na cukrzycę.

Szkolny kodeks praw dziecka z cukrzycą – każdemu dziecku z cukrzycą typu 1 należy zapewnić w szkole:

1. Możliwość zmierzenia poziomu glukozy na glukometrze w dowolnym momencie –także w trakcie trwania zajęć. W sali lekcyjnej powinien znajdować się „kącik” dla dziecka z cukrzycą, czyli ustronne miejsce, w którym dziecko z cukrzycą będzie mogło spokojnie, bezpiecznie i higienicznie wykonać badanie krwi oraz wykonać wstrzyknięcia insuliny.
2. Możliwość podania insuliny.
3. Możliwość zmiany zestawu infuzyjnego w przypadku leczenia osobistą pompą insulinową w odpowiednich warunkach zapewniających bezpieczeństwo i dyskrecję.
4. Właściwe leczenie niedocukrzenia zgodnie ze schematem ustalonym z pielęgniarką szkolną i rodzicami dziecka.
5. Możliwość spożycia posiłków i napojów typu woda o określonej godzinie, a jeśli istnieje taka potrzeba, nawet w trakcie trwania zajęć.
6. Możliwość zaspokojenia pragnienia oraz możliwość korzystania z toalety, także w czasie trwania zajęć w przedszkolu.
7. Możliwość uczestniczenia w pełnym zakresie w zajęciach oraz różnych innych wydarzeniach szkolnych np. wycieczkach turystycznych.

Informacja o postępowaniu z dzieckiem w przypadku niskiego lub za wysokiego poziomu cukru załącznik XII/4

ZAŁĄCZNIK NR XII/1 – Upoważnienie rodziców do podawania leków dziecku z chorobą przewlekłą wraz z dokumentacją medyczną dziecka i zaświadczeniem lekarskim.

ZAŁĄCZNIK NR XII/2 – Zgoda nauczyciela/pracownika do podawania leków dziecku z chorobą przewlekłą.

ZAŁĄCZNIK NR XII/3 – rejestr podawanych leków

ZAŁĄCZNIK NR XII./4 informacje o postępowaniu w przypadku zbyt niskiego i zbyt wysokiego cukru

	Załącznik XII/1 -Upoważnienie rodziców do podawania leków dziecku z chorobą przewlekłą wraz z dokumentacją medyczną dziecka i zaświadczeniem lekarskim plik zmodyfikowany: 23 12 2023. r.	otwórz 17.5 KB
	Załącznik XII/2 - Zgoda nauczyciela/pracownika do podawania leków dziecku z chorobą przewlekłą. plik zmodyfikowany: 23 12 2023. r.	otwórz 17 KB
	Załącznik XII/3 - Rejestr podawanych leków plik zmodyfikowany: 23 12 2023. r.	otwórz 19.5 KB
	Załącznik XII/4 - Informacje o postępowaniu w przypadku zbyt niskiego i zbyt wysokiego cukru plik zmodyfikowany: 23 12 2023. r.	otwórz 124.5 KB